ZABAWY JĘZYKOWE

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• Zabawy trzeba dostosować do bieżących możliwości dziecka.
• Podczas zabaw zwracamy uwagę na poprawność gramatyczną i logiczną zdań.
• W czasie zabaw możemy wspólnie zbierać punkty np. żetony, guziki itp., a na koniec policzyć, ile tym razem udało się zebrać.

 

ZABAWY JĘZYKOWE

- budzą zainteresowanie językiem;

- wdrażają dziecko do uważnego słuchania i analizowania wypowiedzi, ćwiczą koncentrację uwagi

i pamięć słuchowo-werbalną;

- zachęcają do obserwacji języka, analizowania pewnych zjawisk językowych;

 - pobudzają twórcze myślenie;

- z zabawą językową możemy również utrwalać prawidłową artykulację -  podajemy wtedy słowa zawierające ćwiczone głoski, dziecko wielokrotnie wypowiada wówczas pożądany dźwięk, np. sz ,

bez nadmiernej koncentracji na nim;

- zabawy językowe są również elementem przygotowania do nauki czytania i pisania.

 

 

ZABAWY ZE ZDANIAMI

- pozwalają  w praktyce poznawać reguły rządzące zdaniem, dostrzegać strukturę zdania,  rozwijają umiejętności formułowania logicznych i poprawnych gramatycznie zdań;

- ćwiczą procesy analizy i syntezy słuchowej, trenują analizę i syntezę wyrazową zdań, doskonalą umiejętność wyodrębniania słów w zdaniu i manipulowania nimi, uświadamiają dziecku pojęcia zdania i wyrazu;

- wzbogacają słownik dziecka, zwiększają płynność słowną i skojarzeniową, doskonalą szybkie przywoływanie słowa z posiadanego zasobu słownikowego;

- mogą uczyć argumentowania;

- mogą ćwiczyć używania rzadko stosowanych form gramatycznych;

 

W trakcie tych zabaw, dobierając odpowiednio zdania, możemy także doskonalić inne umiejętności np. umiejętność wyrażania i opisywania uczuć.

 

 

 

• CZY TO ZDANIE?

Zadajemy dziecku pytania:

- „Pomidor” , czy to zdanie?

- „Na stole leży pomidor.” , czy to zdanie?

- „To jest pomidor.” Czy to zdanie? itp.

- Co jest zdaniem: „pies”, czy „Pies idzie.”

Ćwiczymy tu odróżnianie zdań od pojedynczych wyrazów.

 

- Co jest zdaniem?

„Mama Ania liczy goni piłka pies” , czy  „Mama goni psa.”

Ćwiczymy tu odróżnianie zdań od ciągu różnych wyrazów.

 

- Mama pisze list. Tata idzie do sklepu. Pies siedzi w budzie.  Ile to zdań?

Ćwiczymy tu wyodrębnianie zdań z potoku mowy.

Gdy dziecko pozna zasadę zabawy pamiętajmy o zamianie ról.

 

• LICZYMY WYRAZY W ZDANIU

Zabawa polega na liczeniu słów w usłyszanym zdaniu.  Podczas tej zabawy dziecko ma szansę połączyć słuchowe wyobrażenie zdania z jego obrazem wzrokowym.

Na początek dorosły wypowiada krótkie zdania (2-3 słowa) i pokazuje dziecku, na czym będzie polegała zabawa – liczy słowa w wypowiedzianym zdaniu pomagając sobie np. układając klocki, patyczki, rysując kreski itp. podczas wypowiadania każdego słowa.

Im młodsze dziecko, tym łatwiejsze i krótsze muszą być zdania w zabawie. Stopniowo zwiększamy stopień trudności zdań i tylko wtedy, gdy dziecko radzi sobie dobrze z prostszymi.

Gdy dziecko rozumie, czego od niego oczekujemy, mówimy zdanie i prosimy, by policzyło ile jest  w nim słów.

W czasie zabawy zamieniamy się rolami– by i dziecko mogło ułożyć swoje zdanie i obserwować, jak liczy dorosły oraz sprawdzić , czy robi to poprawnie.

Ala idzie.

Pies szczeka.

Tata jedzie autem.

Paweł lubi lody.

Ela czyta ciekawą książkę.

Gdzie schowałeś buty?

Zjedz jabłko, jest smaczne.

Jutro nie pójdziemy do kina, bo jesteś chory. itp.

 

• UKŁADAMY ZDANIA

Zabawa polega na tym, że jedna osoba zadaje pytanie, a kolejne osoby mówią zdnia proste odpowiadające na to pytanie.

Ułatwieniem zabawy mogą być obrazki przedstawiające różne czynności.

Zadaniem dziecka jest kończenie zdań :

Co robi Ola?

Ola idzie.

Ola …

Ola …

Ola … itd.

Co robi pies?

Pies  je.

Pies …

Pies … itd.

 

Jaki jest pies?

Pies jest wesoły.

Pies jest… itp

Jaka jest książka?

Książka jest ciekawa

Książka jest … itp.

Jakie jest ciastko?

Ciastko  jest … okrągłe.

Ciastko jest … itp

 

Jak biegniesz?

Biegnę wytrwale.

Biegnę …  itp.

 

• DOPOWIADAMY BRAKUJACE SŁOWO

Zabawa polega na kończeniu zdania poprawnego pod względem gramatycznym i treściowym. W tej zabawie zadaniem uczestników jest dokończenie zdania poprzez dopowiedzenie pasującego do niego słowa. Wypowiadamy krótkie proste zdanie, w którym brakuje ostatniego słowa, np.:

Zjedz swój …

Poczytam ci …

Możemy też, kończyć zdanie inaczej niż dziecko, pokazując, ze można to zrobić na wiele sposobów. Zachęcamy dziecko, aby też poszukało innych możliwości, np.:

Zjedz swój obiad.

Zjedz swój deser.

Zjedz swój sernik.

Zjedz swój budyń. itd.

Możemy utrudnić zabawę proponując, by kończyć zdanie 2 lub 3 słowami, jeśli dziecko dobrze sobie radzi z formułowaniem zdań np.:

Zjedz swój ... pyszny deser.  

Poczytam ci ... nowa ciekawą książeczkę.  Itp.

 

• UKLADAMY ZDANIA OKRESLONEJ DŁUGOŚCI

Zabawa polega na układaniu zdań o określonej liczbie słów. Pomocny może być tu wizualny schemat zdania, np. ułożony z klocków lub narysowany z kresek – tylu, ile ma być słów w zdaniu.

Możemy wyznaczać sobie wzajemnie ilość słów  lub wykorzystać kostkę do gry lub karteczki z cyframi do losowania. Zawsze trzeba uwzględnić możliwości dziecka.

Jeśli dziecko ma problem, z ułożeniem zdania, możemy pomóc mu układając przykładowe zdanie, które będzie wzorem dla dziecka, np. mówimy zdanie „Kot pije mleko.” i zachęcamy dziecko, aby ułożyło podobne zdanie np. o psie.  Na wzór podanego zdania, powstaje wówczas np. „Pies pije wodę”.  Podkreślamy wówczas sukces dziecka i chwalimy za rozwiązanie zadania. Stopniowo nasza pomoc będzie mogła być ograniczana.

Grając ze starszymi dziećmi możemy dokonać modyfikacji poprzez wprowadzenie dodatkowego warunku dotyczącego np. zdanie złożone z 4 słów o wiośnie itp.

 

• UZUPEŁNIANIE ZDANIA BRAKUJACYM SŁOWEM

Zabawa polega na uzupełnianiu zdań - wstawieniu w miejsce umownie wprowadzonego znaku słowa pasującego do reszty zdania. Umawiamy się z dzieckiem, co będzie zastępować brakujące słowo. Może to być jakiś znak wykonany ręka (np. klaśniecie), lub dowolny sygnał dźwiękowy (np. słowo kwik lub inne śmieszne hasło wymyślone przez dziecko). Wypowiadamy proste zdanie, w którym jedno ze słów jest zastąpione umownym sygnałem, np.:

Dziecko w zasygnalizowanym miejscu musi wstawić wymyślone przez siebie słowo, które nada zdaniu sens np.

W pokoju stoi (klaśnięcie).     W pokoju stoi stół.

(klaśnięcie) lubi rysować. Ala lubi rysować.

Chłopiec poszedł (tupnięcie) do kina.   Chłopiec poszedł dziś do kina. itp.

Istnieje wiele możliwości rozwiązania, można wiec zachęcać dziecko do podania kilku propozycji.

RÓŻNE ZDANIA – WSPÓLNE CZĘŚCI

Mama (np. kwik) zupę.  Mama gotuje zupę.

Mama ………….. zupę.  Mama nalewa zupę.

Mama ………….. zupę.  Mama je zupę.  Itp.

 Ania …………. książkę.  Ania czyta książkę.

 Ania ………… książką.  Ania kupiła książkę.

 Ania ………… książką.  Ania zgubiła książkę itp.

Po poprawnym rozwiązaniu zadania następuje zmiana ról. Teraz dziecko musi wypowiedzieć zdanie, zastępując w nim jedno ze słów umówionym hasłem.

Gdy dziecko nabiera wprawy, stopniowo utrudniamy zadanie poprzez wydłużanie i komplikowanie zdań lub tez poprzez wprowadzenie umówionego sygnału w miejsce dwóch lub więcej słów, np.:

Gdybym miała kwik, mogłabym kwik do parku.

 

• UKŁADAMY ZDANIA Z PODANYM SŁOWEM LUB SŁOWAMI

Zabawa polega na układaniu zdań zawierających podane słowo lub słowa.

Słowo mogą wymyślać uczestnicy, ale możemy też wybierać je losując obrazki lub napisane wyrazy  (jako element przygotowania do czytania). Można układać zdania na temat obrazka, przedmiotu lub na wybrany temat.

 

Zabawa może mieć wiele wariantów w zależności od jej celu.

W wersji najprostszej podajemy jedno słowo i zostawiamy dziecku całkowita dowolność przy tworzeniu zdania. Podane słowo może być dowolną częścią mowy (rzeczownikiem, czasownikiem, przymiotnikiem, przysłówkiem).

Układamy zdanie np. z wyrazem książka, z wyrazem  maluje, z wyrazem ciepły, z wyrazem ładnie itp.

Układamy zdanie z 2 wyrazami np.  wysokie drzewo ,  biegł szybko  itp

Możemy jednak  wprowadzać  pewne warunki, np.

podajemy słowo i zaznaczamy, ze jego forma nie może być zmieniona: jemy

Jemy pyszną zupę będzie spełniać warunki, ale wypowiedzenie

Pies je kość już nie;

podajemy słowo i ograniczamy długość zdania tylko np. tylko 4 wyrazy w zdaniu;

podajemy słowo i określamy, czego zdanie musi dotyczyć, np. jeździć - dotyczy zimy.

podajemy zdanie i prosimy o utworzenie przeczenie np. Ala je obiad. Ala nie je obiadu;

podajemy zdanie i prosimy o utworzenie pytania np.  Pan idzie. Pan idzie? Czy pan idzie?;

 

 

 

 

 

• KOŃCZYMY ZDANIE

Zabawa polega na kończeniu zdania poprawnego pod względem gramatycznym i treściowym.

Początek zdania możemy wybierać dowolnie, w zależności od tego, na co jeszcze chcemy zwrócić uwagę dziecka, poza kształceniem sprawności językowej.

Możemy utrwalać umiejętności na, których nam zależy, np. :

- rozwijać zdolność wykorzystywania informacji wcześniej zdobytych np.

Gdy jest lato, to można …

Ptaki odlatują, gdy …  itp.

- ćwiczyć posługiwaniem się trybem warunkowym, np.

Poszłabym na spacer, gdybym …

Gdybym posłuchał mamy, nic ….  itp.

- rozwijać umiejętność argumentowania:

Nie możesz pójść dzisiaj do kina, gdyż ...

Nie dam ci tego, ponieważ ...

Adam robi sobie kanapkę, ponieważ … 

Pan idzie do dentysty, ponieważ …

Leon nie chce jeść obiadu, bo …..  itp

 

Możemy tu  również rozwijać umiejętność określania swoich uczuć, wspierając tym rozwój kompetencji emocjonalnych dziecka. Wtedy wypowiadamy początek zdania, który opisuje jakiś stan emocjonalny i prosimy o dokończenie, zgodnie z odczuciami dziecka, np.

Jestem smutny, gdy …

Cieszę się, gdyż… 

Jest mi przykro, kiedy ... itd.

Później zamieniamy role, tak by dziecko wymyślało początek zdania, wtedy dziecko nie tylko ćwiczy uzasadnianie, ale także nazywanie stanów emocjonalnych i odczuć.

 

cdn.

Bibliografia:

Kombinatoryka zdaniowa. Pomyśl działaj sprawdź. Barbara Zakrzewska Wydawnictwo Harmonia

Gry i zabawy językowe. Jak pomagać dziecku w przyswajaniu języka. Ewa Słodownik-Rycaj Wydawnictwo Akademickie Żak